ملات خود تراز شونده
ملات خود تراز شونده (Self Leveling Mortar) که به نام سیمان ترازکننده نیز شناخته می شوند، یک ملات بر پایه سیمان و رزین های پلیمری است که به علت فرمولاسیون ویژه، علاوه بر مقاومت و چسبندگی بالا، دارای خصوصیات روانی و خود ترازشوندگی می‌باشد . ملات خودتراز شونده برای هم سطح کردن سطوح کف و سقف در ضخامت های پایین و با داشتن مقاومت فشاری مناسب و چسبندگی بالا به سطح بتن و یکنواختی برای اجرای عملیات کف سازی در سطوح مختلف استفاده می گردد. ملات خود تراز بر خلاف ملات های سنتی حاوی مقدار زیادی پلیمر است که به علت خواص شیمیایی منحصر به فرد، مواد را به یکدیگر متصل می کنند. ملات سنتی همچنین به آب زیادی نیاز دارد تا به اندازه کافی سیال شود تا ریخته شود ولی ملات خود تراز، سیالیت خود را بدون نیاز به مقدار زیادی آب حفظ می کند. در ساخت ملات خود تراز تک جزئی همانند ملات خود تراز دو جزئی، معمولا از انواع افزودنی‌ها نظیر روان کننده، کاهنده انقباضی، قوام دهنده و افزودنی های حباب زا و … استفاده می‌شود. ملات پلیمری خودتراز، معمولاً قبل از نصب کفپوش جدید بر روی بتنی که دارای شیب و یا ایراداتی نظیر چاله و فرو رفتگی است استفاده می شود. با داشتن یک طبقه فرعی تراز، نصب کفپوش جدید آسان‌تر می‌شود و دوام و زیبایی کفپوش دو چندان می گردد. علاوه بر موارد گفته شده ملات خود تراز پایه سیمانی، خیلی سریع خشک می‌شود (برای خشک شدن کامل آن حدودا 4 تا 6 ساعت نیاز است) و مناسب انواع سطوح است.
افزودنی های بهبود دهنده ویسکوزیته ملات خود تراز
افزودنی بهبود دهنده ویسکوزیته ملات در کاربردهای پس کشیدگی، گروت آستری‌های تونل، در گروت‌های سازه ای برای تأمین سطوح تراز برای صفحه ستون‌های دستگاهی، گروت‌های تزریقی، زیرلایه‌های ملات خودتراز شونده و زیرآب، بتن های خودمتراکم شونده استفاده می‌شود. بتن و ملات حاوی افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته بتن علیرغم اسلامپ بالا (180 mm)، تمایلات به جدایی شیرآبه از سنگدانه (آب انداختگی) حداقلی را نشان می‌دهند. این بتن به اندازه کافی چسبنده هست تا بتواند در معرض واقع شدگی محدودی را به آب ممکن سازد.
چنین بتن غیر فروپاشنده ای می‌تواند به شکل پر از آب شده بدون لوله ترمی ریخته شود تا تولید تعمیرات سازه ای متراکم نماید. افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته ملات مزیت‌های خاصی بر بتن سنتی دارد، افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته بتن هم در زمینه کیفیت و هم در کاهش هزینه ی بتن ریزی. مخلوط‌های بتنی تشکیل شده با افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته ملات پیوند عالی با فولاد تسلیح کننده نشان می‌دهد و چون مهاجرت آب می‌تواند با ترکیب صحیح افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته ملات خود تراز و یک فوق روان کننده بتن می‌تواند کنترل شود، امکان این هست که تیرهای بتنی را تشکیل دهیم که آرماتورهای بالایی حداقلی داشته باشد.
نتایج آزمایش بیرون کشیدگی ملات خود تراز حاکی از آن است که حذف آب انداختگی بتن می‌تواند اثر فشار بالا را از طریق توسعه حد فاصل میان فولاد مسلح کننده و بتن را به حداقل برساند. کاهش مقاومت پیوند میلگرد قرار گرفته در نزدیکی پایین المان‌ها باشند، به نام اثر میلگرد بالایی شناخته می‌شود.
دیگر کارکردها شامل ساخت دال‌های کف در جایی است که به کار بردن دستی سطح افزودنی در ملات خود تراز به تولید آب ناشی از جدایی شیرآبه از سنگدانه منجر خواهد شد، که برای ارتقاء عملیات تکمیلی مورد نیاز است.
اثر فوق روان کننده بتن بر ملات خود تراز شونده
نقش محوری که فوق روان کننده های بتن به عنوان یکی از انواع افزودنی شیمیایی بتن در فرمولاسیون ملات تراز کننده کف بازی می‌کنند به علت اثرات اساسی است که روی رفتار بتن ایجاد می‌نمایند. چنین تأثیراتی روی ملات از جذب افزودنی بر سطوح دانه‌های سیمان ناشی می‌شود، در نتیجه در سطوحی با بار مشابه یا صفر تولید می‌نمایند که متقابلاً دفع شونده هستند.
بنابراین آن‌ها کاملاً ذرات سیمان ملات تراز کننده کف را پراکنده می‌کنند، آب بیشتری را برای لیزکنندگی آزاد می‌کنند و جاذبه میان ذره ای را کاهش می‌دهد. هر دو تنش تسلیم و ویسکوزیته شکل پذیر ملات کاهش می یابند و این کاهش در تنش تسلیم بیشتر است؛ تا جایی که اگر به مقدار کافی افزودنی به ملات اضافه شود ممکن است کاملاً (تنش تسلیم و ویسکوزیته) از بین برود و شاهد رفتار نیوتونی در ملات شود.
کاربرد های ملات خود تراز شونده
هدف اولیه از بکار گیری ملات خود تراز شونده بهبود وضعیت سطحی است که قراراست پوشش داده شود واطمینان از یکنواختی در سراسر سطح آن می باشد. این ملات می تواند هم در فضای داخلی و هم در فضای باز و حتی در طبقه های دارای ترافیک بالا مورد استفاده قرار گیرد. کاربرد ملات خود تراز شونده به دو دسته کلی در زیرسازی و روکش کردن سطوح مختلف تقسیم می‌شود. بنابراین در مورد کاربردهای این ملات تراز کننده کف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده به عنوان لایه زیر سازی در کف های مختلف مانند پارکت، سرامیک و سنگ
- استفاده به عنوان ماده ترمیم کننده بتن در سقف و کف سازه‌های ترک خورده
- استفاده در فرآیند کف سازی ساختمان‌های عمومی مانند اداره‌ها و کارخانجات
- استفاده به عنوان لایه تراز کننده در سالن‌های صنعتی و ورزشی
- استفاده به عنوان لایه پرکننده در سطوح ناهموار و حفره‌ها
- استفاده به عنوان زیرساز کفپوش های اپوکسی و رزینی
- استفاده به عنوان آخرین روکش سازه‌های بتنی
مزایای ملات خود تراز شونده
این ملات به عنوان یک لایه نازک به صورت روکش یا زیر سازی به کار برده می‌شود، در عین حال قابلیت پر کنندگی نیز دارد؛ به همین دلیل در مورد مزایای ملات خود تراز شونده می‌توان به ویژگی‌های زیر استناد کرد:
- عدم تشکیل لایه اضافی و امکان رنگ آمیزی سطح آن برای تغییر دکوراسیون نمای داخلی
- جلوگیری از نفوذ پذیری سازه در برابر رطوبت و در نتیجه کاهش احتمال یخ زدگی
- سازگار با عایق های ترمو اکوستیک و سیستم های گرمایش از کف
- چسبندگی بالا و قرارگیری در بین درزهای کف و سقف
- عمل آوری ساده و استفاده راحت در حوزه های مختلف
- حفظ حالت سیالیت و یکپارچگی در سطوح زیر سازی
- جلوگیری از انقباض بتن و کاهش حجم سازه
مشخصات فنی ملات تراز کننده
استفاده از سیمان پرتلند و رزین در تولید ملات‌های خود تراز شونده باعث شده است که مشخصات فنی آن‌ها نسبت به ملات معمولی تغییر چشمگیری داشته باشد. به همین دلیل می‌بینیم که این ملات به صورت پودر‌های سفید و خاکستری رنگ عرضه می‌شود و معمولاً در کیسه‌های ۲۵ کیلوگرمی در بازار وجود دارد. این ملات با وزن مخصوص ۱٫۴ گرم بر سانتی متر مکعب شناخته می‌شود و معمولاً حالت خنثی و نیمه اسیدی به خود می‌گیرد. در صورت ایجاد مخلوط همگن ممکن است وزن مخصوص آن تا حدود ۱٫۸ گرم بر سانتی متر مکعب افزایش یابد. در ضمن مشخصات فنی ملات خود تراز با مقاومت فشاری ۲۸ روزه در حدود ۸۰۰ کیلوگرم بر سانتی متر مربع تکمیل می شود.
